दिवाळी हा भारतातील सर्वात मोठा आणि महत्त्वाचा सण आहे. हा सण प्रकाशाचा उत्सव म्हणून ओळखला जातो. या दिवशी लोक आपली घरं, दुकानं, ऑफिस आणि रस्ते दिव्यांनी सजवतात. दिवाळी हा सण चांगुलपणाचा विजय आणि वाईटावर प्रकाशाचा विजय दर्शवतो.
दिवाळी २०२४ ची तारीख
२०२४ मध्ये दिवाळी १ नोव्हेंबर रोजी साजरी केली जाईल. हा दिवस शुक्रवार असेल. दिवाळीच्या मुख्य दिवशी लक्ष्मी पूजन केले जाते. या वर्षी लक्ष्मी पूजनाची शुभ वेळ संध्याकाळी ५:३६ ते ६:१६ या दरम्यान असेल.
दिवाळी ही पाच दिवसांची उत्सव असते. प्रत्येक दिवसाचे स्वतःचे महत्त्व असते. २०२४ मधील दिवाळीच्या पाच दिवसांच्या तारखा अशा आहेत:
- धनत्रयोदशी (धनतेरस) – २९ ऑक्टोबर २०२४ (मंगळवार)
- नरक चतुर्दशी (छोटी दिवाळी) – ३० ऑक्टोबर २०२४ (बुधवार)
- लक्ष्मी पूजन (मुख्य दिवाळी) – १ नोव्हेंबर २०२४ (शुक्रवार)
- गोवर्धन पूजा – २ नोव्हेंबर २०२४ (शनिवार)
- भाऊबीज – ३ नोव्हेंबर २०२४ (रविवार)
दिवाळीचे महत्त्व
दिवाळीला अनेक धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व आहे. काही महत्त्वाच्या कथा पुढीलप्रमाणे आहेत:
- रामाचे अयोध्येत परतणे: रामायणानुसार, श्रीरामाने रावणाचा पराभव केल्यानंतर 14 वर्षांच्या वनवासानंतर अयोध्येत परतले. त्यांच्या स्वागतासाठी अयोध्येतील लोकांनी दिवे लावले होते.
- महाबली आणि वामनावतार: पुराणानुसार, विष्णूने वामनावतार घेऊन महाबली राजाकडे तीन पावलांचे भूदान मागितले. महाबलीने ते दिले आणि विष्णूंनी त्याला पाताळात पाठवले. महाबलीच्या दानशूरपणामुळे, विष्णूंनी त्याला वर दिला की दरवर्षी कार्तिक प्रतिपदेला त्याची पूजा केली जाईल.
- लक्ष्मीचा जन्म: पुराणानुसार, समुद्र मंथनादरम्यान देवी लक्ष्मीचा जन्म झाला आणि ती विष्णूची पत्नी बनली. म्हणून दिवाळीला लक्ष्मीपूजन केले जाते.
दिवाळीच्या साजरा करण्याच्या पद्धती
दिवाळी पाच दिवसांचा उत्सव आहे. प्रत्येक दिवसाचे महत्त्व आणि विधी पुढीलप्रमाणे आहेत:
1. धनत्रयोदशी – 29 ऑक्टोबर 2024, मंगळवार
धनत्रयोदशी दिवाळीच्या उत्सवाची सुरुवात करते. या दिवशी लोक आपली घरे स्वच्छ करतात आणि संपत्ती आणि समृद्धीसाठी सोने, चांदी आणि भांडी खरेदी करतात. हा दिवस भगवान धन्वंतरीचा जन्मदिवस देखील आहे.
2. नरक चतुर्दशी (लहान दिवाळी) – 31 ऑक्टोबर 2024, गुरुवार
या दिवशी लोक पहाटे उठून तेलाने अभ्यंग करतात आणि उटणे लावून स्नान करतात. हा दिवस भगवान कृष्णाने नरकासुराचा वध केल्याचे स्मरण करतो.
3. दिवाळी (लक्ष्मीपूजन) – 1 नोव्हेंबर 2024, शुक्रवार
हा दिवाळीचा मुख्य दिवस आहे आणि देवी लक्ष्मीच्या पूजनासाठी समर्पित आहे. दिवाळीच्या रात्री कुटुंबे लक्ष्मीपूजन करतात, प्रार्थना करतात आणि देवीला आपल्या घरी येण्यासाठी दिवे लावतात. संपूर्ण संध्याकाळ दिवे लावणे, फटाके फोडणे आणि प्रियजनांसोबत गोडधोड वाटून घेणे यात घालवला जातो.
4. गोवर्धन पूजा, अन्नकूट – 2 नोव्हेंबर 2024, शनिवार
या दिवशी भगवान कृष्णाने गोवर्धन पर्वत उचलून गोकुळवासीयांचे इंद्राच्या क्रोधापासून रक्षण केले होते याची आठवण केली जाते. लोक गोवर्धनाची पूजा करतात आणि अन्नकूट तयार करतात.
5. भाऊबीज – 3 नोव्हेंबर 2024, रविवार
भाऊबीज हा भावंडांमधील प्रेमाचा सण आहे. या दिवशी बहिणी आपल्या भावाचे औक्षण करते आणि त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करते. बदल्यात भाऊ बहिणीला भेटवस्तू देतो.
महाराष्ट्रातील दिवाळी साजरी
महाराष्ट्रात दिवाळी साजरी करण्याची एक वेगळी परंपरा आहे. येथे दिवाळीची सुरुवात वसुबारसपासून होते, जी अश्विन कृष्ण द्वादशीला येते. या दिवशी विवाहित स्त्रिया गाईंना पूजतात.
धनत्रयोदशीला लोक सोने-चांदी खरेदी करतात आणि यमदीपदान करतात. नरक चतुर्दशीला अभ्यंगस्नान घेतले जाते. दिवाळीच्या दिवशी लक्ष्मीपूजन केले जाते आणि घरांमध्ये आकाशकंदील लावले जातात. पाडव्याच्या दिवशी पती-पत्नी एकमेकांचे औक्षण करतात. भाऊबीजेला भावंडे एकमेकांना भेटतात.
निष्कर्ष
दिवाळी हा प्रकाश, आनंद आणि एकतेचा सण आहे. हा सण कुटुंब आणि मित्रांसोबत साजरा केला जातो. दिवाळी आपल्याला चांगुलपणाचा, प्रकाशाचा आणि सकारात्मकतेचा संदेश देते. तो आपल्याला एकत्र येण्यास आणि जीवनातील छोट्या गोष्टींचा आनंद घेण्यास प्रोत्साहित करतो.
तर 2024 मध्ये 1 नोव्हेंबर रोजी दिवाळी साजरी करण्यासाठी तयार व्हा. तुमच्या घरातील प्रत्येकासोबत हा आनंदाचा सण साजरा करा. मित्र-मैत्रिणींना भेटा आणि त्यांच्यासोबत गोडधोड खा. तुमचे घर दिव्यांनी उजळवा आणि सकारात्मकतेचा संदेश पसरवा.
दिवाळी 2024 आपल्या सर्वांना खूप खूप शुभेच्छा!
